Als de bloem tot een groter oordeel dwingt
Wie achter elkaar vier poëziebloemlezingen leest, en bespreekt, weegt daarmee onbedoeld ook de rijkdom van een taalgebied. En daarbij bestaan er maar twee mogelijkheden. Of de verscheidenheid aan poëzie in de bloemlezingen overdondert, of die valt tegen.
Dit laatste was helaas het geval, voor mij. En dit kon weleens zijn omdat de samenstellers van de bloemlezingen er veel striktere ideeën op na houden over wat poëzie is dan ik.
Zo komt er maar heel enkel een gedicht in de bundels voor dat oorspronkelijk bedoeld was voor kinderen.
Erger nog is dat ik de grote volksdichter Anonymus zo deerlijk miste in de anthologieën. Want, het wil mij niet aan dat er geen volkspoëzie zou zijn overgeleverd in Friesland, waar vooral in de Friese Wouden nu juist een ongekend rijke traditie aan volksverhalen bestond.
Goed, dan was er misschien geen poëzie, en dan waren het liedjes. Punt is al dat ik geen principieel onderscheid wens te maken tussen beide, Willem Wilmink indachtig, omdat éen van de belangrijkste aspecten van poëzie voor mij is dat deze regels oplevert die bijblijven.
Aftelrijmpjes en touwspringversjes ook hebben voor mij veel een interessanter patina dan een willekeurig sonnet van een vaak bekroond dichter. Die woorden zijn tenminste volop in gebruik geweest, terwijl het sonnet vaak zulke gewrongen regels oplevert, dat de poëzie daarin al overlijdt voor die op een boekenpagina belandt.
En, poëzie is dat wat onthouden wordt, zoals de dichter W.H. Auden zei.
Daarop in aanvulling, het heeft groot nut om gedichten uit het hoofd te leren. Ik schreef daar zondag al over. En alsof ik daarmee iets had aangeraakt, publiceerde Achille van den Branden’s alter ego een passend lang citaat, en viel me op dat Jim Holt die dag over hetzelfde had geschreven in the New York Times.
De enige Friese poëzie die ik zo kon opzeggen, bestond tot voor een paar jaar uit wat kindergedichten van Diet Huber. Of Waling Dijkstra’s ‘Simmermoarn-sankje’.
Daar kwam maar spaarzaam wat bij. De eerste strofe van Abe de Vries’ ‘Twangbefel’ onthield ik spontaan. En ook Cornelis van der Wal schrijft weleens een regel die zich onmiddellijk met weerhaakjes in het geheugen vastzet. Vergeet ik vast nog wel een dichter of wat.
Maar blijkbaar levert de communicatieve kracht van individuele regels geen criterium op om poëzie mee te beoordelen. Geen van de vier bloemlezingen bracht mij opvallend in kennis met gedichten die uit het hoofd geleerd willen worden. Waardoor ik vooral denk: houden die dichters er allemaal wel erg particuliere universumpjes op na.
Kijk ik toch elders.
[x]#5775 fan donderdag 9 april 2009 @ 00:00:00
© eamelje.net 2001-2019. Alle rechten voorbehouden
4 kommentaren
eamelje.net op 9 april 2009 @ 17:53:59
Ha, spreekt u zich eindelijk eens uit over de vele poëzie die u leest. Niet dat het onbegrijpelijk is dat Achille van den Branden daar nooit over gaat. Als poëzie een verheviging van een moment is in taal — om maar eens éen definitie te gebruiken — dan slaat dat de bespreker zo makkelijk met stomheid. Daar wel woorden aan willen wijden kost meer ruimte dan het gedicht, en is op zijn best een stamelende benadering van het gedicht direct al brengt.
De onthoudbare regel is maar een luttel aspect van wat poëzie interessant kan maken. Maar het is tenminste een benoembaar aspect. Dus overdrijf ik het hier wat. Uiteindelijk blijft het wonderbaarlijk wat taal soms uitrichten kan.
Achille van den Branden op 9 april 2009 @ 20:41:58
Eerlijk gezegd steekt het mezelf een beetje, dat ik het zo weinig over poëzie heb. Daar is inderdaad een deel schroom bij, om in nietszeggende veralgemening te vallen.
Daarnaast ben ik ervan overtuigd dat de enige juiste manier om over poëzie te spreken is, dat op basis van één gedicht te doen. Het dwingt de bespreker in detail te treden én de lezer kan te allen tijde controleren waar de bespreker het over heeft, in het integraal geciteerde gedicht.
Wat mij dus steeds opnieuw treft, is het grote gebrek aan dat type besprekingen — in de blogosfeer, maar ook in de traditionele poëziekritiek. Poëzie is jammer genoeg bij uitstek het genre dat zich leent voor ronkende beginselverklaringen en andere zelfvergroting. Daar heb ik nu werkelijk het schurft aan. Zelfs De Contrabas, een prima site, gaat voornamelijk over randfenomenen (nieuwe bundel van zus of zo, festivalletjes, puberachtige polemiekjes over de enige echte ware poëzie).
Ander voorbeeld: de reuring rond ‘Hotel New Flanders’, het eerste echte overzicht van de Vlaamse poëzie. Daarbij ging het vooral of er nu een Vlaamse poëzie bestaat of niet, en wie daar nu bij gerekend moet worden. Kan me niet bommen, die discussie. Wat me stoort aan de inleiding bij die bloemlezing is dat ook daarin weer geen enkel spoor van een concreet gedicht waar te nemen valt. Zal ik eens een stukje over schrijven.
Best gênant: al die gedichten, en niemand die ooit getuigenis aflegt over het lezen ervan. Over bundels, oeuvres, grote thema’s, roergangers, stromingen, dat wel. Maar gedichten?
eamelje.net op 9 april 2009 @ 22:26:27
Het lijkt inderdaad wel of Komrij dat genre besprekingen heeft gemonopoliseerd — vorig jaar nog met de bundeling van honderd eerdere gedichtrecensies in Komrij’s canon.
Ik moet ook zeggen dat bij veel van de gedichten die ik bewonder er iets abstracts meespeelt, dat niet in een tekstuele bespreking te benaderen is. Dan gaat het toch om de muziek van de woorden; iets in klank en ritme dat directer en harder toeslaat dan woord en betekenis.
Achille van den Branden op 9 april 2009 @ 16:08:15
Altijd op zoek naar een representatieve flard wist ik bij Kossmann al snel ‘dit moet ‘m zijn’, uw stukje van zondag indachtig. Ik laat het toeval graag zijn werk doen.
Maar dat poëzie datgene is wat blijft hangen, gaat alvast niet op voor mij. Volgens die redenering zouden alle onverkwikkelijke radiodeuntjes die ik niet uit mijn kop krijg de enige echte muziek zijn.
Poëzie ligt net besloten in de uitnodiging tot herlezen, vind ik. Poëzie is voor mij (hoewel niet altijd, natuurlijk) een korte, verhevigde tekst die door zijn complexiteit juist aanspoort tot herlezen. Van goede gedichten blijven we praktisch nooit hele regels bij (kan ook aan mijn geheugen liggen) maar een sfeer, een beeld, een herinnering aan schoonheid. Om die sensatie opnieuw te beleven zit er maar één ding op: dat gedicht opnieuw lezen. In ‘In liefde bloeyende’ en ‘Trou moet blycken’ heeft Komrij dat mechanisme afdoende beschreven.
Niettemin ken ik de geneugten van het memoriseren — de ultieme manier om je een gedicht eigen te maken. Het is een kwartier fietsen naar mijn werk, een tijd die ik enkele jaren geleden trachtte te bekorten door lange gedichten van Claus na te zeggen. Zou ik weer eens moeten doen: ik betrap mezelf er nog steeds op ‘Envoi’ of ‘Ava Gardner’ te lippen op dode momenten. In de file, of wachtend op een trein met vertraging. De vreemde blikken van omstaanders beschouw ik als een aangenaam surplus. Wat een weelde moet het zijn als je, zoals Robert Benigni, de Divina Commedia uit het hoofd kent.
En zeer terecht is die verzuchting waar u een tijd geleden naar linkte van — wie was het, Clive James? — dat dichters zo weinig regels herhalen binnen een gedicht. Of ze zich schamen voor dat lompe, middeleeuwse procédé.
Mooie reeks van vier, trouwens.