it is dochs oars, sûnt 2001

Dode dichters, en andere schatten

Vaak is enkel de heb al genoeg om van iets te kunnen genieten. Talloze boeken staan ongelezen in de kast, vele cd’s onbeluisterd naast de speler, en stapels aan videobanden bergen uren aan televisie die altijd nog eens bekeken zouden worden. Het bezit is er. Een weelde.

Maar nu maakt de digitale techniek het ineens mogelijk, al die schatten ook nog eens altijd bij je te hebben. MP3-spelers kunnen meer muziek bergen dan er in huis is, om maar niet van video te spreken.

Het is nog even wachten tot er een handige oplossing is om ook mijn boeken overal mee naar toe te nemen. Helaas zou die voor mij ook moeten komen met een betaalbare methode om de inhoud van mijn boekenkasten te digitaliseren.

Ik heb hier al eerder de wens uitgesproken hoe fijn het zou zijn al mijn boeken snel doorzoekbaar te hebben.

Dit weblog heeft ook opgeleverd dat ik me beter bewust ben geworden van de mogelijkheden om video te bewerken. Hier snel wat TV-beelden plaatsen, lukt al heel aardig. Maar de stap om mijn oude videobanden te digitaliseren had ik nog niet gezet.

Tot nu toe. Hebben mijn computers ook wat te doen, als ik niet thuis ben.

En toch. Het is niet eens technische kwaliteit van de nieuwe oude beelden. Die valt me heel erg mee. Alleen het geluid moet meestal nog wat worden bijgepoetst.

Maar de inhoud…

Zelfs van prachtprogramma’s als De Dode Dichters Almanak vraag ik me af wat het nut is om de opname tot DVD te bewerken. De videoband houdt het nog wel een tiental jaren vol. En het is niet dat ik die ooit bekeken heb sinds de opname, ergens in 2001.

Bovendien, zo in beeld zijn de meeste dichters veel elitairder dan ze op papier lijken. Larkin is natuurlijk prachtig naturel, en ook filmpjes als die met Robert Graves doen het goed. Maar verder?

Het is interessanter om de dichters even te zien praten en bewegen, dan om ze hun werk te horen voordragen. Bovendien heb ik het idee dat hun werk snel slijt door het vaak te bekijken.

Papier is veel geduldiger. En misschien verdraagt alleen muziek het wel om herhaald genoten te worden.

Ik vind dit wel een interessante ontdekking, om te zien dat wat kan, eigenlijk helemaal niet hoeft. De moeite om wat er toch al was nog eens te digitaliseren, zal er meestal net te veel aan zijn.

Dode dichters, en hun schatten ii

Nu ik een driehonderd Dode Dichters Almanakken heb zien langskomen op mijn PC, durf ik daar wel een paar conclusies aan te verbinden.

Zo waren er maar weinig Nederlandstalige dichters die me door hun optreden overtuigden nog eens hun werk door te nemen. Integendeel. Veel van de poëten spraken met een onverwacht bekakte stem, of hadden zo’n überverzorgde dictie, dat ik van de weeromstuit hun gedichten ging wantrouwen.

Raar is dat.

Maar ook viel op dat het regiolect van sommige andere dichters zo veel sterker was als tegenwoordig nog te horen is. En dat was juist wel weer leuk.

Neem nu het fascinerende Groningse accent van Hendrik de Vries, als hij zijn gedicht Credo voorleest. Die alle klinkers wel duidelijk uit kan spreken, maar dat lang niet altijd doet. Met nogal opmerkelijke t’s en r’en praat, en er een Onnederlands tempo en ritme op nahoudt…

Juist zo’n gedicht als dit, lijkt ineens een sleutel tot zijn werk te bieden die ik tot nu steeds ontbeerde.

Dode dichters

Terwijl ik de afgelopen jaren bijna alles heb gelezen dat Herman de Coninck publiceerde, was ik er wel te laat mee. Het bleef een postuum eerbetoon, aan een schrijver die me tijdens zijn leven blijkbaar niet genoeg opviel om me in hem te verdiepen.

Goed, Vlaanderen is een heel ver buitenland, omdat alleen opvalt wat er anders is.

Maar daardoor had ik De Coninck ook vrijwel nooit horen spreken. En dat spreken is soms toch wel belangrijk. Bijvoorbeeld voor de waardering van iemands poëzie. Dictie, maar ook het tempo dat de dichter zelf aanhoudt bij de voordracht, kan mijn waardering ernstig beïnvloeden.

Eerder klaagde ik al eens hier dat zo veel Nederlandse dichters veel beschaafder blijken te praten dan mijn innerlijk oor verdragen kan.

Die ontdekking kon ik alleen doen, dankzij een TV-programma als ‘De Dode dichters almanak‘. Vannacht werd het hele afgelopen seizoen herhaald, en alleen daardoor zag ik vanochtend Herman De Coninck ‘Helemaal gelukkig’ voorlezen. En u kunt dat nu ook.

Het is vaak moeilijk te omschrijven wat zo’n onverwachte kennismaking doet, maar deze was geheel niet onprettig.

Meer Dode Dichters Almanak op eamelje.net

Dode dichter | 2

Voor iemand die regelmatig beweert wel iets beter te doen te hebben dan TV-kijken, is het wat merkwaardig hier opnieuw aandacht aan een programma te wijden.

Maar het nieuwe TV-seizoen is begonnen, en dat levert een paar tragische veranderingen op. Ik bedoel daarmee niet dat Pauw en Witteman tegenwoordig ieder avond een talkshow hebben in een decor dat nog het meest heeft van de Hema anno 1990, met al dat rood. Of het verschrikkelijke nieuws dat God’s kleine helpertjes van de EO ineens nauwelijks kijkers meer trekken.

Neen, mijn grote wrevel is dat de ‘Dode Dichters Almanakken’ niet meer op zondagavond worden uitgezonden. Een goede traditie is verwoest. Sinds 1998 was iedere uitzending de perfecte afsluiting van het weekend, en het bevlogen begin van de nieuwe werkweek.

Waarom moest dat anders?

De dode dichters doen hun ding nu op donderdag, op Nederland 2.

Dus, voor iedereen die dit gemist heeft, hier de uitzending van gisteren. Waarin Gerard Reve de betekenis van ‘Nader tot u’ uitlegt.

Dode dichters | W.H. Auden

Volgende week woensdag is het honderd jaar geleden dat de dichter Wystan Hugh Auden werd geboren. En onder Britse litterati heerst nogal wat onvrede dat hier nauwelijks aandacht voor bestaat. Zelfs Auden’s uitgever brengt niet eens iets speciaals uit.

Nu kan ik vrij makkelijk Auden zelf gaan gedenken. Helemaal op orde is mijn digitale archief nog niet, maar ik bezit zo al drie documentaires over de man. En dan zijn er nog tal van uitzendingen van de ‘Dode dichters almanak’ aan hem gewijd, die ik ook verzamelde. Om nog maar te zwijgen over de boeken die ik van hem heb, of de herinneringen van tijdgenoten in hun boeken weer.

En toch is er wel wat te zeggen voor die onvrede onder Auden-liefhebbers. Soms vraagt het een klein zetje om eens wat meer met iemand’s werk te doen.

Zo ben ik een onvoorwaardelijke liefhebber van Auden’s essaybundel “The Dyer’s Hand“. En tegelijkertijd vrees ik nooit verder met zijn gedichten te komen dan ik nu ben. Meestal moet ik hem eerst een vers hebben horen voorlezen, om het enigszins ontsloten te krijgen.

wordt mogelijk vervolgd

voor de tekst van het hele gedicht uit de clip: lees verder »»

Dode dichters | Auden & Brodsky

VPRO’s onvolprezen ‘Dode dichters almanak’ zond al het eerste seizoen twee onvergetelijke fragmenten uit over W.H. Auden. De kans is klein dat die uitzendingen uit 1998 ooit nog ergens te zien zijn, zelfs met de YouTubes van dit moment. Daarom ben ik heel blij ze te hebben.

In het ene fragment heeft Auden het, in een nogal volle caféruimte, met Stevie Smith over poëzie en muziek. En alleen al door de voorbeelden die ze daarbij kiezen, om elkaar te amuseren, is het prachtig.

Van een heel andere aard is de clip hierboven. Waarin een geëmotioneerde Joseph Brodsky iets uitlegt van wat het betekende om met zijn grote voorbeeld ooit nog eens op éen podium te hebben gestaan.

Tegelijk toont dat fragment ook aan op welke beperkingen ik hier stuit. Mijn emoties over Auden zijn nog geen schaduw van wat Brodsky laat zien.

Bovendien wil ik nu ook weer weten hoe het zat met Brodksy. Wanneer hij uit de USSR verbannen werd, vanwege ‘parasitisme’. En wat hij geschreven had over Auden. Nu kan ik ook dat redelijk eenvoudig nakijken, want ik heb zijn boeken wel. Maar Brodsky’s essays lezen, is vrij verslavend.

En zo gaat het maar door.

Dode dichters | W.H. Auden 3

Vandaag dan, nu het werkelijk honderd jaar geleden is dat W.H. Auden geboren werd, kijk ik naar een documentaire die begint met zijn begrafenis. Met als voice-over zijn gedicht dat inmiddels een cliché geworden is, door het gebruik in ‘Four Weddings and a Funeral’; sterker nog, het is de versie uit die film.

Ach ja.

Art makes you smart,
Kitsch is what makes you rich

En dan komt de dichter zelf nogal moeizaam van zo’n lullige showbizz-trap afgelopen, om dan zijn interviewer uit te moeten leggen dat het leven van schrijvers er vooral uit bestaat op een stoel te zitten, om te schrijven. Dat maakt hun autobiografieën enigszins voorspelbaar. Alleen heeft die vanzelfsprekende constatering dan weer nog nooit een biograaf afgeschrokken niet toch naar het geheim achter het genie te zoeken. De documentaire met deze scene is daar het bewijs van.

Mijn gezicht is als een bruidstaart die te lang buiten in de regen werd gelaten, zei Auden.

Dus nee, er zijn ook daarom betere manieren om hem te herdenken dan naar een documentaire te kijken.

Dode dichters | Bloem

Wim Helsen maakt steeds vaker cabaret in zijn ‘Vrienden van de poëzie’. Dat is leuk voor het cabaret, maar doet af aan de gedichten. Nu heb ik als troost wel ontdekt dat een redelijk tal recente afleveringen van ‘De dode dichters almanak’ ook online te bekijken is, bij Uitzending gemist.

Voor vandaag een klassieker dan maar. ‘Nachtegalen’ van J.C. Bloem, oorspronkelijk uitgezonden op 25 januari 1998. Kijk er niet naar als u veel van Bloem’s dichtregels in uw persoonlijk tekstgeheugen hebt, omdat zijn stem aan dat plezier misschien afbreuk kan doen.

Dode Dichters Almanak | 8e televisienacht

Vanavond, een half uur na middernacht op Nederland 2, worden alle gedichten van het afgelopen seizoen achter elkaar uitgezonden.

Eerder is op eamelje.net al uitgebreid aandacht geschonken aan deze rijke bron van poëzie.

Als voorproefje, uit het allereerste seizoen van de Dode Dichters Almanak van alweer bijna tien jaar terug, Richard Minne.

Moraal: voor dichters zijn alle middelen goed om beroemd te worden.

Hopelijk komt Wim Helsen ook weer terug, maandag, als het nieuwe seizoen van ‘Man bijt hond’ begint op de Belg.

Dode Dichters Almanak | 8e televisienacht | 2

Sinds de Dode Dichters Almanak niet meer op zondag wordt uitgezonden, is het programma uit mijn beeld verdwenen. Ik vreesde daar ook al voor. Dus, de uitzending van de hele reeks vannacht was geen herhaling voor mij, maar een eerste kennismaking.

Alhoewel.

Mijn verzameling aan Dode Dichters Almanakken is vrijwel compleet, en daarom kan ik er wel enige opmerkingen over plaatsen. Allereerst valt op dat er van maar een klein aantal dichters enorm veel materiaal is, en van de meeste anderen vrijwel niets. Daarom komt Hans Faverey elk jaar een paar keer langs, net als Lucebert. Ook heeft de VPRO in de jaren zestig ooit éen opname gemaakt van een optreden door Jacques Brel. De zwartwit-beelden van de liedjes die hij daarbij zong zijn eveneens onontkoombaar.

De afgelopen jaren kwamen er een paar dichters bij deze ‘usual suspects’, omdat ze stierven. Deze hebben voor hun dood nog een groot tal voordrachten laten vastleggen, of het overkwam ze vrij toevallig. Dus komt Adriaan Morriën altijd een paar keer langs, en Eddy van Vliet. Willem Wilmink.

Allen Ginsberg is ook zo’n eeuwige favoriet.

Daarom valt het altijd wat tegen, hoe veel zo’n poëzienacht oplevert aan onverwachte schoonheid. Het meest indrukwekkend van deze keer vond ik een gesprek met Reve, aan de keukentafel. Maar dat was uit een programma van Hanneke Groenteman, en ik kende het al.

Ik ben ook niet meer heel erg onder de indruk van het gevonden materiaal, sinds de YouTube’s van deze wereld hebben verduidelijkt hoeveel schatten er te vinden zijn. Op het moment dat een vergelijking mogelijk wordt, komt ook het waardeoordeel.

[En nee, geen filmpje vandaag. En mocht u dit teleurstellen, kijk dan hier]

Overwegingen | 0523

Meende ik toch eens opgemerkt te hebben dat de VPRO de Dode Dichters Almanak een eigen webpagina had gegeven, is die ineens onvindbaar. Wegens omstandigheden gesloten, staat er;
In elk geval, Hugo Claus is amper dood, of de Dode Dichters Almanak wijdt al week na week uitzendingen aan hem;
Dit kan;
Ik vraag me alleen af of het ook hoort;

Dezer weken bestel ik tamelijk gedachteloos nogal wat boeken die voor £ 0,01 worden aangeboden online, exclusief verzendkosten;
Welke boeken dan ook nog binnen een week via de luchtpost thuisbezorgd worden;
En toch knaagt er eerder schuldbesef dan dat er vreugde heerst over zulke buitenkansjes. Wie verdient er nu iets aan de verkoop van boeken voor £ 0,01, exclusief verzendkosten?

Of misschien is het gewoon angst, dat ik de boeken op de Nederlandse markt nog duurder begin te vinden, gewend aan het prijspeil en het aanbod online;

Gisteravond was ik moe genoeg om een hele speelfilm op de commerciële televisie te bekijken, zonder weg te zappen. Maar dat kwam alleen omdat het zo’n merkwaardig beroerde film was, The League of Extraordinary Gentlemen;
Ik heb iets tegen films, of boeken, over superhelden. Helemaal als de superhelden uit verschillende boeken, en tijdperken, bij elkaar gezet worden;
Allan Quartermain, Captain Nemo, Wilhelmina Harker, de onzichtbare man, Dorian Gray, Tom Sawyer, Dr. Jekyll & Mr Hyde;
Superhelden staan voor het soort makkelijke oplossingen dat ik wantrouw;
Superhelden passen alleen in een kinderlijk wereldbeeld. Nu wil ik geen kind het recht onthouden om er een lekker overzichtelijk wereldbeeld op na te houden, bij volwassenen wordt dat toch anders;

Alberto Manguel schreef over zijn bibliotheken, in The New York Times;
Boeklog schreef over Alberto Manguel;

Dode dichters’

Sinds de Dode Dichters Almanak niet meer op zondagavond wordt uitgezonden, ben ik het programma kwijt. De VPRO, of meer waarschijnlijk een netcoördinator, vond het blijkbaar nodig die paar minuten poëzie per week ergens door de week uit te zenden, op een moment dat niemand meer wakker is.

Gelukkig dus maar dat er éen maal per jaar een round-up is. Dat alle uitgezonden gedichten nog eenmaal worden herhaald, in éen lange uitzending. Heeft Hans Keller tenminste eer van zijn werk.

Begon het programma gisteravond wel eerder dan in de gidsen aangekondigd, en was ik bijna verrast.

Nadeel van het bekijken van een heel jaar aan poëzie achter elkaar, is dat er snel vermoeidheid optreed. De enige inmiddels dode dochter die me onmiddellijk opviel was Hendrik de Vries; al was zijn optreden uit datzelfde programma met Hans Gomperts als hier al eens eerder vermeld is.

boeklog over Hendrik de Vries

Overwegingen | 0901

Hoe snel verspreid een gerucht zich?

Direct na de benoeming van Sarah Palin tot ‘running-mate’ van de Republikeinse kandidaat John McCain op vrijdagavond, doken Amerikaanse webloggers in haar verleden;
De twijfels over haar laatste zwangerschap las ik derhalve zaterdagochtend — wat me ’s middags genoeg aanleiding gaf voor een melding hier, op deze website;

Zondag bleef het rustig;

Vandaag lijkt iedereen in Nederland wakker te zijn geworden — waarschijnlijk omdat enkele grote media zich over het gerucht gebogen hebben;
Maar dat is echt te laat, jongens — zelfs al hebben jullie dit sneller dan normaal is bij geruchten online;

Beste TV-uitzending dit weekend was niet de zondagavonduitzending van Studio Sport, met de vaderlandse voetbalcompetitie — sport in beeld interesseert me nauwelijks als de uitslagen al bekend zijn;
Evenmin kon Zomergasten me interesseren;
En de Dode dichters zijn gearchiveerd, die heb ik nog niet allemaal bekeken;

Nee, beste uitzending was de opgenomen TV-bewerking van het toneelstuk. ‘My Zinc Bed‘ — vorige week woensdag al uitgezonden;
Alleen om de taal, die hoogkaraats taal van David Hare;
Ofwel, het was gewoon prettig me ook eens in te moeten spannen bij het kijken;

Dode dichters almanak

Mijn activiteiten online roepen soms vervelende reacties op. Zo bracht boeklog in de eerste jaren sommigen ertoe om mij haatmail te sturen. Met daarin steevast de vraag wie ik wel dacht te zijn. Deze bui is inmiddels overgedreven. Tegenwoordig komt de meeste mail van mensen die plompverloren boeken bestellen bij mij, of willen weten waar iets te kopen is. Wat ook ergernis oproept, maar dan op weer een heel andere manier.

eamelje.net levert voornamelijk bedelmails op. Meestal van mensen die fragmenten willen van VPRO’s ‘Dode dichters almanak’. Als ik dit dan weiger — omdat privé-opnamen verspreiden mij tot piraat zou maken, en ook omdat het selecteren, opnieuw renderen, en online zetten van video gewoon veel tijd kost — komt daar vaak een scheldpartij als reactie op.

Dus antwoord ik zulke mail niet meer.

Met als gevolg dat ik ineens nauwelijks nog over de Tiende televisienacht van de poëzie durf te schrijven, van afgelopen zaterdag. Om geen nieuwe bedelmail uit te lokken.

Terwijl die poëzienachten wel noodzakelijk zijn geworden, nu ik geen idee meer heb wanneer de ‘Dode dichters almanak’ normaal wordt uitgezonden.

Nu goed, het overzicht leerde me al dat er veel Hugo Claus te zien was, afgelopen jaar. Dat Brel natuurlijk langs kwam. En Bert Schierbeek.

Opvallende nieuwe doden waren Adriaan Jaeggi. En Adrian Mitchell.

Miste ik toch een opname van Updike, om maar éen dierbare dode te noemen.

Gedichtendag 2010

Net zoals een tijdschrift krijgt een weblog op den duur ook publicatiecycli. Hetzelfde onderwerp komt steeds weer terug, om dan net even anders behandeld te worden. En dus wordt het ook elk jaar weer Gedichtendag. [Zie hier de afleveringen daarover van 2004 | 2005-1 | 2005-2 | 2005-3 | 2006 | 2007 | 2008 | en 2009]

Ditmaal, daarom, éen van mijn favoriete afleveringen van de Dode dichters almanak ooit in de herhaling: Joseph Brodsky kijkt naar W.H. Auden. [Eerste publicatie met toelichting hier.]

Dode dichters almanak | 11e televisienacht

Elk jaar, begin september, herhaalt de VPRO in éen ruk alle afleveringen van de Dode Dichters Almanak van het afgelopen televisieseizoen. Ditmaal gebeurde dat in de afgelopen nacht, van zondag op maandag, wat me nog bijna verrast had. Andere televisienachten van de poëzie waren altijd ín het weekend, niet als de komende werkdag al wenkte.

Nu werden de losse Dode Dichters Almanakken de eerste jaren altijd op zondagavond laat uitgezonden, toen de VPRO nog een duidelijk stempel op die avond zetten kon. Misschien moet ik daarom niet mopperen, maar de lange uitzending van gisteravond als een terugkeer zien, naar vroeger tijden.

Enfin, voordeel van zo’n marathonuitzending — die overigens nog geen anderhalf uur duurde — is dat die duidelijk maakt of er het afgelopen jaar nog ineens dichters overleden zijn zonder dat me dit was opgevallen.

Dat was niet zo. Terecht trad Simon Vinkenoog ineens op. Terecht besloot de reeks met Rudy Kousbroek.

Was ik ondertussen blij opnieuw een gedicht van Hendrik de Vries aan de collectie te kunnen toevoegen. [En kan ik zijn stem wel papegaaien, maar nog altijd niet imiteren].

Valt toch ook elk jaar op dat het ene opgenomen optreden van Paul Celan nu al voor de elfde keer een uitgezonden gedicht opleverde. Verraste me eigenlijk alleen dat van Johnny van Doorn blijkbaar nieuwe opnamen zijn opgedoken.

Dode dichters almanak | 12e televisienacht

Elk jaar in september, als de VPRO in éen keer alle afleveringen herhaald van de Dode dichters almanak uit het vorige TV-seizoen, toch telkens even weer wat schokjes. O ja, die is inmiddels ook overleden. En die.

Ditmaal was er zelfs aandacht voor het verscheiden van Harry Mulisch, hoewel diens optreden een merkwaardig Fremdkörper was tussen dat van de echte dichters. Omdat zijn pogingen om poëzie te schrijven wel erg laat in diens leven plaatshadden. En ik ook niemand ken die weleens spontaan frasen uit Mulisch’ gedichten gebruikt.

Hijzelf las zo overduidelijk voor dat het dan weer bijna meelijwekkend was.

Tiny Mulder kwam aan bod, met twee gedichten, wat het bescheiden aantal dode Friese dichters in mijn digitaal archief met éen verhoogt.

En de liedjes van Brel waren blijkbaar op. Ditmaal werden chansons van Jean Ferrat ingezet, ter afwisseling.

* Acquisitie naar aanleiding van het hier beschrevene wordt niet op prijs gesteld. Gelieve niet bij mij om opnames te bedelen.