Intuition Pumps | VIII, IX, X, XI
Daniel C. Dennett
In het laatste grote boekdeel behandelt Dennett de vraag of mensen een vrije wil bezitten.
Ik vind dat een niet zo interessante vraag. Omdat ‘de geschiedenis van het ik’ bijvoorbeeld leert dat door de eeuwen verandert wie dat ‘ik’ is. Laat staan wie ‘wij’ zijn en ‘zij’, en hoe de verhoudingen tussen al deze groepen zijn.
En groepsdruk bepaalt nu eenmaal nogal wat gedrag.
Bovendien is ons gedrag ook vrij makkelijk te ontregelen met roesmiddelen, als pillen, of drank, door ziekten als koorts, of desnoods een hersentumor.
Zeg ik daarmee dat er geen vrije wil zou zijn? Nee, ik wijs er enkel op dat er altijd voorbeelden zijn te verzinnen waarin iemand niet uit eigen wil lijkt te hebben gehandeld. Maar ook dat er tegenvoorbeelden genoeg te bedenken zijn — het ultieme voorbeeld is zelfmoord — waaruit blijkt dat er wel degelijk zelfbeschikking bestaat.
Vandaar dat de hele kwestie mij lauw laat. Er is niets te falsificeren aan de vraag of er een vrij wil bestaat, of niet. En daarmee wordt het hele probleem onoplosbaar.
Dennett wijst er overigens terecht op dat het strafrecht van een vrije wil uitgaat — en zulk een pragmatisme lijkt ook mij in deze zaken het meest nuttig. Er bestaat een vrije wil, tenzij die er niet is door omstandigheden. Punt. En de wetenschap moet dan de kennis maar aandragen over wanneer iemand ontoerekeningsvatbaar was, of handelde onder dwang.
Boekdeel XI gaat op de vraag in hoe het is om een filosoof te zijn. En daarbij ontdekte Dennett iets bijzonders.
Daniel C. Dennett stelde een dilemma op, en vroeg aan mensen hoe ze wilden voortleven:
(A) Je lost een belangrijk (filosofisch) probleem van jouw keuze op zo’n manier op dat er daarna niets meer over te zeggen is. (Dankzij jou kan dit onderzoeksveld worden afgesloten, en je wordt een voetnoot in de geschiedenis);
(B) Je schrijft een controversieel boek van een zo grote ingewikkeldheid dat het nog voor eeuwen op de verplichte leeslijst blijft staan.
Daarop bleek dat echte wetenschappers zonder aarzelen voor optie (A) kozen. Nogal wat filosofen daarentegen kozen (B).
En het was alsof me de schellen van de ogen vielen.
[x]#11484 fan zondag 19 januari 2014 @ 23:59:59
