it is dochs oars, sûnt 2001

Lotgevallen van de brave soldaat Švejk
Jaroslav Hašek

Liefst wil ik in Boon aan het lezen zijn, als halfweg maart herdacht wordt dat hij honderd jaar eerder geboren werd. Maar begin ik nu in De Kapellekensbaan – Zomer te Ter-Muren dan is dat boek tegen die tijd al uit.

Daarom, als kort intermezzo, zullen de komende drie weken langzaam lezen gewijd worden aan de klassieker aller anti-oorlog-klassiekers. De lotgevallen van de brave soldaat Švejk in de wereldoorlog van Jaroslav Hašek. Omdat ik indertijd na deel 1 gestopt ben. En het dus hoog tijd wordt dat deel 2, ‘Aan het front’ weer eens gelezen wordt.

Bovendien ben ik in een biografie bezig van Hašek, en dat is zo mogelijk nog een merkwaardiger man dan zijn brave soldaat.

[volg mijn ideeën over De lotgevallen van de brave soldaat Švejk hier]

Lotgevallen van de brave soldaat Švejk | 257 – 344
Jaroslav Hašek

Het is erg makkelijk om je te overeten aan De lotgevallen van de brave soldaat Švejk. Dan valt ineens op dat Hašek altijd dezelfde truc uithaalt als er iets mis is in het verhaal. Hij laat zijn brave soldaat altijd net doen of die niet begrijpt wat er aan de hand is, om hem dan een lulverhaal te laten afsteken over waar de situatie hem aan denken moet.

Dus zijn er tijden dat ik dit boek geheel niet lezen kan.

Deel 2: Aan het front begint bovendien met een relatief saai stuk. Švejk is op een treinstation de luitenant kwijtgeraakt waar hij voor zorgen moet. Die heeft op zijn beurt het treinkaartje van Švejk, en al diens papieren.

Dus gaat de brave soldaat naar hun eindbestemming lopen, en wordt hij onderweg voor iedereen aangezien als deserteur.

Tachtig pagina’s tekst is dan wat veel voor dit kleine gegeven. Herhaald wordt er nogal veel.

[volg mijn ideeën over De lotgevallen van de brave soldaat Švejk hier]

Lotgevallen van de brave soldaat Švejk | 345 – 432
Jaroslav Hašek

Hašek ontwikkelde zich behoorlijk als schrijver tijdens het maken van De lotgevallen van de brave soldaat Švejk in de wereldoorlog. Beter dan het derde boekdeel is er waarschijnlijk niet. Maar ook deel 2 wat ik nu aan het lezen ben, pakte halverwege al aardig beter uit dan de eerste pagina’s.

Tegelijk gebeurt er nog altijd niets.

Švejk is eindelijk terug bij zijn regiment, en moet daar eerst een tijd het cachot in; vanwege zijn afwezigheid. In de petoet maakt hij vriendjes met ander schoon volk. En tezamen weten ze hun bewakers behoorlijk effectief te treiteren. Met niets.

Taal is het telkens waar al deze gebeurtenissen om draaien. De zinnen, woorden, en anekdotes die de personages met elkaar uitwisselen. En als die woorden goed vallen, kunnen ze onbedaarlijk grappig worden. Zo niet, dan blijft er weinig over.

Dan moeten hij en zijn kameraad op transport naar Hongarije met de rest van het regiment — als enige gevangenen — en worden ze helemaal behulpzaam.

Volgt er nog een vrouwengeschiedenis, als Švejk weer als oppasser wekt voor zijn luitenant, en hij weinig handig is in het overbrengen van een boodschap. Slapstick biedt het boek dus ook.

[volg mijn ideeën over De lotgevallen van de brave soldaat Švejk hier]

Lotgevallen van de brave soldaat Švejk | 433 – 512
Jaroslav Hašek

Merkwaardig aan het tweede deel uit de trilogie over de Lotgevallen van de brave soldaat is de titel. ‘Aan het front’ heet dit deel. Terwijl de soldaten zich nu juist dit hele boekdeel lang op gepaste afstand bevinden van dat front. En de enige strijd die er is tussen ondergeschikten en leidinggevenden plaatsvindt.

Švejk is door een mirakel gepromoveerd tot ordonnans. En zijn voornaamste bezigheid schijnt daarmee te zijn geworden om aan de telefoon te wachten tot er orders van elders komen.

Want, dat de soldaten naar het front moeten, is een gegeven. Een noodlot dat alle leut verder toch ook een lading geeft. Nu nog is iedereen die in het boek voorkomt een mens, met ietwat uitvergrote menselijke eigenschappen. Nog even en dan kan aan dat bestaan een einde zijn gekomen.

Het voornaamste dat over de meeste soldaten duidelijk werd, is bovendien dat de meesten daar niet uit vrije wil zijn. De solidariteit met het keizerlijke Oostenrijk weegt niet zwaar onder mensen die zich allereerst Tsjech noemen, en liever geen Duits spreken.

Als boekdeel bood dit verder geen overweldigende leeservaring. Het bleek een deel van een route te zijn, en dan niet een onderdeel dat op zichzelf ook wat betekent.

Boeklogje volgt woensdag. De verplichting om nu ook snel deel 3 en 4 te lezen, en te behandelen, kleeft daaraan vast.

[volg mijn ideeën over De lotgevallen van de brave soldaat Švejk hier]

Lotgevallen van de brave soldaat Švejk | deel 2
Jaroslav Hašek

[…] Deel twee is duidelijk een onderdeel van de trilogie. Niet goed op zichzelf te lezen, maar allereerst een passage van het eerste deel naar het derde. En dan nog een omweg bovendien, omdat er niet vreselijk veel in gebeurt.

De brave soldaat Švejk raakte onder meer zijn bataljon even kwijt. Omdat zijn papieren en treinkaartje in het bezit zijn van zijn luitenant gaat Švejk daarop maar te voet op pad, op een tocht die steeds om dezelfde plaats cirkelt. Na veel misverstanden vindt hij dan zijn bataljon terug. Waarop Švejk een tijd de petoet in moet. Daarna wordt hij gepromoveerd tot ordonnans, terwijl zijn bataljon en de bataljons in de buurt zich klaarmaken voor een vertrek naar de vuurlinie.

Zo’n boek is daarom alleen interessant door de dialogen, en andere gesproken tekst. Daar zit de frictie in, daar is de humor te vinden. […]

boeklog 15 ii 2012

The Bad Bohemian
Cecil Parrott

[…] In deze woelige periode leefde een man die na vele mislukkingen eindelijk zijn stiel vond als schrijver van humoristische schetsen. Een anarchist die te veel dronk, doorgaans. Een man die bigamist was. Die tijdens de oorlog vrijwel meteen naar de Russen overliep — dat Slavische broedervolk — en te Kiev even propagandachef werd voor het communisme.

Hašek maakte in de tijd ook mee dat men in Praag vermoedde dat hij al dood was. Waarop de kranten in memoriams afdrukten zonder de gebruikelijke eerbied voor de gestorvene van het genre.

En dan is er nog dat boek. Waardoor Hašek nu nog altijd gelezen wordt,
[…]

boeklog 16 ii 2012

Lotgevallen van de brave soldaat Švejk | deel 3
Jaroslav Hašek

[…] zulke onverwachte plotwendingen waren er wel meer. En die deden telkens niet meer dan het eigenlijke verhaal ophouden, alles even af te leiden van de hoofdlijn, om daar dan even later gewoon weer terug te keren. Zonder dat iemand ook maar ergens iets van geleerd heeft.

Want, in éen aspect wordt De lotgevallen van de brave soldaat Švejk nooit een echte roman. Geen van de personages ontwikkelt zich ook maar een millimeter in het verhaal. Vooral die Švejk niet, die alles altijd al geweten heeft, en overal even begripvol op reageert. […]
 
 
 
 

boeklog 17 ii 2012

Lotgevallen van de brave soldaat Švejk | deel 4
Jaroslav Hašek

[…] zoals steeds in de boeken lijkt het of Hašek plots op zijn verhaallijn is uitgekeken, om dan alles met éen handeling weer goed te maken. Plots is Švejk weer uit het gevang, en zit hij weer tussen de bekenden van zijn bataljon.

Ondertussen draagt de brave soldaat Švejk wel een nieuw uniform, wat nog tot paniek leidt bij de administratie, omdat zijn oude uniform gevonden is, en het bataljon nu dus éen extra bezit. En daar zal de leiding vast reden in zien om een onderzoek in te stellen.

Want, dat is kern in alle boeken over Švejk. Hij functioneert in een omgeving waar alles op papier klopt, maar in werkelijkheid slechts heel weinig deugt. In deel 3 kwam het regiment van Švejk bijvoorbeeld twee dagen te vroeg nabij het front aan, en dat kon natuurlijk niet. En in die chaos kunnen weinigen zo goed funtioneren als degenen die aan alles twijfelen.

Echte vijanden toevoegen aan dat verhaal had het ook niet sterker gemaakt. […]

boeklog 25 ii 2012