it is dochs oars, sûnt 2001

De Troost die Literatuur heet

een allerminst volledige blik in mijn boekenkasten

Uiteindelijk helpt niets – Abrahams
Arbeid een eigenaardig medicijn – Achterhuis
De markt van welzijn en geluk – Achterhuis
De boze tijden waarin wij leven – Allen
De hand aan zichzelf slaan – Améry
Difficulties with Girls – Amis
The invention of Solitude – Auster
Dagboek van een vernederd man – de Azúa
Geschiedenis van een idioot door hemzelf verteld – de Azúa
Dagboek van een teleurgesteld man – Barbellion
kijk verder »»

Wees blij dat het leven geen zin heeft
Jaap van Heerden

[…] Jaap van Heerden schrijft een veel te geconcentreerd proza om drie van zijn essaybundels in een keer achter elkaar door te kunnen lezen.

Eén deel kost me al meer dan een week.

Wat dat betreft bieden schrijvers als Van Heerden me nu net wel, wat de poëzie zou moeten doen, maar naar mijn mening te zelden lukt. Veel zeggen, in weinig woorden. […]

boeklog 468

Keizer Admiraal?

Wat vind ik nu de beste Nederlandse schrijver? Dat is een rijkelijk onnozele vraag, al was het maar omdat ik geen auteur ken van wie ik alles, zonder voorbehoud, waardeer. Maar bij de bespreking van een boek van Bert Keizer viel me op dat hij wel erg hoog scoort op mijn persoonlijke ranglijst.

Waarom is dat dan? En waar mankeert het anderen dan aan?

Laat ik eerst wat tegenvoorbeelden geven. De meest besproken auteurs op mijn boeklog zijn Gerrit Komrij, Rudy Kousbroek en Ethel Portnoy. Bijvoorbeeld van Komrij waardeer ik zijn zakelijke teksten en columns enorm, terwijl het me niet eens lukt om zijn romans zelfs maar uit te lezen. En nog geldt bij het werk dat ik wel hogelijk waardeer dat het vooral de stijl is waar ik voor val. Zelden de inhoud. Omdat die meestal inhoud mist.

Kousbroek is wat hors concours, moest ik hem beoordelen. Bijna alles van hem waardeer ik hoog, maar zijn boeken hebben hun werk twintig jaar geleden al gedaan. De opwinding die er toen was bij het lezen, zal me nu niet meer overkomen.

In de categorie Kousbroek kan ik overigens meer schrijvers noemen, die me ooit veel brachten, maar nu eerder bevestiging bieden bij het lezen dan heel nieuwe inzichten tonen. Karel van het Reve onder meer, W.F. Hermans, Bob den Uyl.

Renate Rubinstein.

Ethel Portnoy, waarvan ik dit jaar veel heb gelezen, is dan weer geen Nederlandse schrijver, op de keper beschouwd. Ook al verschenen haar boeken alleen in het Nederlands, altijd waren ze vertaald uit haar moedertaal Engels. Maar met dit voorbehoud geldt wel dat ik haar enorm bewonder; al was het maar omdat ze enige intelligentie veronderstelt in mij als lezer. Veel ongezegd laat, en dan toch aanbiedt door erover te zwijgen.

De afgelopen anderhalf jaar las ik twee romans van Bert Keizer, een boekenweekessaytje, en een bundel columns. Die boden mij veel. Heel veel.

Maar een vraag moet toch zijn of dat zo is omdat hij éen vast onderwerp heeft waar ik misschien wel te weinig vanaf weet.

Een Vincent Icke, of bijvoorbeeld een Karel Knip, waardeer ik mede zo hoog omdat ze met een getrainder wetenschappelijk oog naar de werkelijkheid kijken dan ik kan.

Maar behalve over leven en dood, schrijft Bert Keizer ook erg goed over geneeskunst. Heeft hij humor, en weet hij uit de filosofie ook net die vragen te pikken die mij interesseren. En zijn romans zijn ook als boek heel erg rijk.

Toch maar de beste schrijver dan?

Ik heb alleen niet zo’n zin die opera over Alzheimer te gaan bezoeken, waarvan hij het libretto schreef.

En een Jaap van Heerden scoort ook erg hoog, bij mij.

boeklog 500: Alles wordt niets
boeklog 134: Het refrein is Hein
boeklog 071: Koud liggen
boeklog 070: Tijdelijk feest

Van oude en nieuwe trauma’s
Jaap van Heerden

[…] Daarin signaleert Van Heerden, tien jaar voor de onvrede ook in het stemgedrag zichtbaar werd, wat mensen stoort aan de politiek.

De samenleving valt niet uiteen in zwakken en sterken, zo stelt hij daarbij. In al hun retoriek vergeten politici altijd diegenen die net boven de minima staan psychologisch te steunen. En zo wordt als vanzelf een rancune gecreëerd tegen een overheidsapparaat dat zich vooral inspant voor de laagsten, waaronder zo veel allochtonen zijn. […]

boeklog 537

Uit het autowrak gezaagd
Jaap van Heerden

[…] Prettig aan de eerdere bundels die Van Heerden schreef, was nu net dat hij intelligente dingen zei over onderwerpen waar ook ik weleens over had nagedacht. Zoiets schept dan vertrouwen in de scherpte van zijn oordelend vermogen. In dit boek voelt veel van wat hij schrijft als niet per se voor mij bedoeld. […]

boeklog 681

Overwegingen | 55

628. Schoenen deugen niet, zo staat in een groot artikel in New York The Magazine;
629. Dat dan vooral aardig is om de illustraties;
630. De mens is gemaakt om op blote voeten te lopen;
631. Nu heeft 80% van de Amerikanen op hun veertigste al problemen met hun voeten of enkels;
632. Dit geloof ik allemaal best, tot het artikel op pagina vijf ineens ontspoort in een reclamepraatje voor schoenen die wel goed zouden zijn voor de voet;
633. Want dat doet me te veel denken aan die rage, van tijdens de TV-serie Roots. Toen oerlelijke bruine schoenen met een ‘negatieve hak’ ineens in kwamen. Schoenen, die verkocht werden met als marketingargument dat ze zo goed simuleerden hoe negerslaven op blote voeten door de kleffe zachte modder liepen;
634. Gezonder was er blijkbaar niet;
      
635. Eamelje.net is inmiddels probleemloos verhuisd naar WordPress 2.5, maar daar merk waarschijnlijk alleen ik iets van, omdat de backoffice een stuk sneller inlaadt;
636. Nu ja, de RSS-feeds doen eindelijk wat ze nooit wilden doen, sinds versie 0.8;
      
637. Boeklog moet nog over, en dat zal wel met problemen gepaard gaan;
638. Maar ik moet wel, oude versies van WordPress worden steeds eenvoudiger gehackt door pornoboeren. En voor een website die het voor 90% moet hebben van bezoek dat via een zoekmachine binnenkomt, is een porno-hack, en de daarop volgende Google-ban, fnuikend;
      
639. Ingmar Heytze stelt dat dichters hun gedichten ook lang niet altijd begrijpen:
     

     Dat valt nooit zo op, omdat ze natuurlijk wel alles weten over de ontstaansgeschiedenis van hun werk – ze waren er immers bij – en een sterke intuïtie hebben dat het er het zo moet staan en niet anders […]

640. Volgens Heytze gaat het niet om het begrip bij poëzie, maar moet het gedicht ervaren worden;
641. Blijf ik het toch raar vinden dat de verhalen van Eduardo Galeano, of de filosofische essays van Jaap van Heerden, zo veel meer aan ervaring oproepen dan vrijwel alle gedichten;
642. En ja, ik lees weleens poëzie. Ik hoor weleens poëzie. Ik onderga weleens poëzie;
643. Tegelijk neem ik Ingmar Heytze te serieus als schrijver om zijn woorden zo maar te negeren;

Jaap

In 2005, toen ik net met boeklog begonnen was, schreef ik daar over Niets te verliezen en toch bang. Dat is het boek dat Renate Rubinstein maakte over haar echtscheiding. Mij was alleen niet bekend van welke man dat was geweest, en die kennis bleek ook niet zo maar te vinden. Rubinstein schrijft daarover niets. Dus kon ik kiezen uit Aad Nuis, of Jaap van Heerden. Beide zijn/waren dat lange mannen, met krullen, en een bril, die een zekere carrière maakten.

Nu zijn dit soort feitjes algemeen bekend in andere kringen dan ik frequenteer. Dus toen ik aflevering 19 [wmv] bekeek van Hier is…Adriaan van Dis had ik kunnen verwachten dat de kwestie aan de orde kwam, in het interview met Jaap van Heerden.

Hij was niet blij met de vraag die Van Dis hem stelde. En zulks levert dan een paar tellen spannende televisie op, zoals dit dan heet. In elk geval was het goed, voor mijn begrip, iets over zijn kant van het verhaal te horen. Hoe impertinent de vraag ook was.

Renate Rubinstein op boeklog
Jaap van Heerden op boeklog
 

Mens als huisdier
Jaap van Heerden

[…] De vreze voor bezielde machinerie is daar tegenover een negentiende-eeuws, zo niet achttiende-eeuws, angstbeeld; […]
 
 
 

boeklog 980

De zorgelijke staat van het onbewuste
Jaap van Heerden

[…] Van Heerden geeft ruiterlijk toe dat hij een vrij willekeurig stel denkers beoordeelt op dit punt; of met andere woorden dat hij vrij makkelijk over heel andere onderzoekers of filosofen had kunnen schrijven. […]
 

boeklog 992

Overwegingen | 0718

Zijn er meer mensen die Jaap van Heerden niet kennen, maar toch vaak aan hem denken, zo vraagt Martin Bril zich af;
Jazeker. Ook ik;
Ik verspreid mijn bewondering bovendien, online;
En lid worden van de Vereniging Van Mensen Die Vaak Aan Jaap van Heerden Denken? Waarschijnlijk ben ik dat dus al…

Het mooiste Pauw en Witteman-verhaal is trouwens van Maarten ’t Hart, en dit moet nodig nog eens gelinkt worden hier;

Fark-nieuws, in de categorie Nederlandse media kopiëren blind wat in buitenlandse media al te onnozel voor woorden was:
Vrouwen nemen de blogwereld over, melden Volkskrant en Nu.nl;
En die heerschappij bestaat er dan uit dat een traditioneel mediabedrijf iets investeert in een weblog-collectief dat al jaren bestond. Vervolgens worden er allerhande nieuwtjes bijgesleept om van een trend te kunnen spreken. Dat is zo simpel gedacht dat het hele bericht daardoor belachelijk wordt;
Bovendien, zelfs voor Jorn Barger het begrip weblog muntte, waren er al duizenden vrouwen actief met dagboeken online. Toen heetten die journals, of live journals, nu zouden ze stuk voor stuk weblogs genoemd worden;
Het bestaan van een verschijnsel gaat meestal aan de naam voor het verschijnsel vooraf – dat is een wet;
Maar zij die alleen de naam van een verschijnsel kennen, en niet de geschiedenis, zijn gedoemd tot onnozelheid – dat is het tweede artikel van dezelfde wet;

Exhibitionistische gargouilles, en chimera, op kathedralen [via];

One of Hitchens’s favourite aphorisms regards heat and light: people say that in discussion we need to generate light rather than heat, but basic physics tell us that it’s heat that generates light. That insight and truth spatter like sparks from the fires of aggression.

Max Dunbar, over de hier al vaker genoemde Christopher Hitchens

Hitchens op eamelje.net [sinds 2002];
Hitchens op boeklog;

Overwegingen | 0719

Vrijdag is altijd de rustigste dag in de week op boeklog. Dus valt het extra op als vrijdag ineens uitpakt als de dag met de meeste bezoekers. Vorige week was er sprake van een Marjolijn Februari-effect, vanwege haar marathonterview. En gisteren waren er twee media-effecten;
Martin Bril’s ode aan Jaap van Heerden dwong honderden tot een zoektocht naar wie dat dan wel zijn mocht;
En het marathoninterview met Marte Röling zette ook velen aan tot een speurtocht naar Adrienne Morriën;

Ik meld dit ook omdat het meestal maar raden is waarom een bepaald boeklogje zich ineens in een grote belangstelling mag verheugen;
Boeklog zeitgeist zou niet echt representatief zijn;
De meeste bezoekers komen momenteel binnen op de trefwoorden ‘Fries woordenboek’;
‘Marte Jacobs’ doet het ook goed, en het foutieve ‘Marjolein Februari’ is twee keer zo populair als het correcte ‘Marjolijn Februari’;
En ja, ik houd bij het posten van tekst rekening met spellingsvarianten;

Terugkomend op de “Long tail” van Chris Anderson. In de wetenschappen treedt door internet eerder een omgekeerd effect op. Het nieuwste onderzoek wordt nog wel gevonden en geciteerd, maar verdwijnt daarna al gauw uit beeld;

D-Day with bikini’s:

Minutes later, when the steel ramp of the landing crafts hit the deck, Leis and his 2000-strong battalion stormed the beach, an angst-ridden moment somewhat tempered by the sight of bikini-clad girls, sunbathers, ice-cream vendors and other interested observers, who found the presence of such a large, and fully-armed, body of men a mite bewildering, if not a little exciting.

Fries gemies | 0519

Fijn dat sportclub Heerenveen eindelijk een prijs heeft gewonnen. Al was het maar omdat de club zo veel professioneler is gaan werken, de afgelopen twintig jaar. En nu eens wat oogst;

Jammer toch ook dat sportclub Heerenveen de Nederlandse voetbalbeker heeft gewonnen. Omdat vanaf nu elk Friese politicus, bestuurder, of hotemetoot, nog meer dan voorheen verbaal op dat o zo gewenste ‘Heerenveen-gevoel’ gaat hameren;
Alsof gevoel geheel losstaat van realiteit;
Alsof alles slechts een kwestie van willen is, hier in de periferie;
Terwijl bij de voetbalclub maar éen speler uit de provincie in het winnende team speelde. Als invaller ook nog;

En voetbalclubs worden nog weleens ergens op afgerekend;
Publiek;
Waarop die hun plannen aanpassen;

Maar neem nu bijvoorbeeld de Friese uitgevers, of anders de cultuurbevorderaars. Als die ook maar enig benul hadden, dan stonden hun websites toch bovenaan bij generieke zoekopdrachten over Friese of friestalige zaken?
In het Fries én het Nederlands?
Zoals de simpele zoekfrase Friese gedichten?

Nu goed, hoewel ik doorgaans wel tevreden ben met de positie die boeklog inneemt in de rankings bij Google, komt er gewoon te veel visite binnen die er ‘Friese gedichten’ verwachten;

Enfin, Jaap van Heerden, of zijn uitgever moet ook eens iets online gaan doen. Provincialisme is een manier van denken; en juist niet gebonden aan iemands toevallige lokatie;

Van Heerden, Van Heerden

Bing, dat nieuwe wonder van Microsoft, is een werkelijk waardeloze zoekmachine. Maar toegegeven, doordat Bing vooral naar websites verwijst die al een eeuwigheid online staan, en de actualiteit dus geheel negeert, ontdekte ik van alles dat me tot nu toe ontgaan was. Zoals een reeks pagina’s waarop Jaap van Heerden aan het woord is.

In een nauwe straat, ergens in een dorp in China, staat een ezel die niet meer voor- of achteruit wil. Daardoor is een grote opstopping onstaan. De bewoners van het dorp doen er alles aan om beweging in het beest te krijgen, maar tevergeefs: wat ze ook proberen, de ezel verzet geen stap. Dan ziet een van de bewoners in de verte de plaatselijke filosoof aankomen. ‘Aha,’ spreekt hij tot zijn dorpsgenoten, ‘daar komt de filosoof! Die zal ongetwijfeld weten hoe we dit probleem aan moeten pakken.’ En is ook zo. De filosoof ziet uit de verte de ezel staan, begrijpt het probleem, en weet wat hem te doen staat. Hij loopt namelijk, tot onsteltenis van de dorpsbewoners, de eerste de beste zijstraat in.

Waarom is dit filosofie volgens Jaap van Heerden?

Denny Borsboom, ‘Het vreemde in de blik van Jaap van Heerden’

Hoe belangrijk is het eigenlijk om je aan de regels te houden van een geloof. Is dat nog belangrijker dan het geloven zelf bijvoorbeeld?

Ja ik heb de vermoedens van dat die,,, er wordt nogal wat gevraagd van mensen, ook zonder het geloof word er nogal wat van ze gevraagd. Ze moeten ze zich toch verzoenen met het lot en dan moet dat allemaal met ondoorzichtelijke en ondoorgrondelijke vragen. Of ze dat terecht vinden. Maar er wordt natuurlijk ook gevraagd dat ze zich op veel punten beheersen. Het zal wel een soort ruil zijn van, als ik me beheers, beheerst die ander zich mogelijkerwijze ook maar er is dwang en er is ook zelfdwang om niet je impulsen te volgen. Ja, geloof geeft daar een aantal regels voor en je krijgt dat er een soort prestatiemoraal ontstaat van ‘mijn geloof komt tot uitdrukking door de geweldige mogelijkheden die meer geboden worden om van bepaalde dingen af te zien.’

Te laten zien hoe goed je je aan de regels houd.

Hoe goed je je aan de regels kan houden, hoe goed je jezelf beheerst en hoe goed je van dingen kunt afzien.

Transcriptie God Bestaat Niet, aflevering 6

Ik ben niet helemaal opgewassen tegen de lulverhalen van studenten. Hun excuses. Die neem ik te geïsoleerd. Je kunt gerust tegen me zeggen: ik heb dit tentamen niet kunnen doen, want mijn vader bleek homoseksueel. Dat is zo’n krankzinnige verontschuldiging, dat ik daarmee verder wandel en zeg: u bent geëxcuseerd.’

Hun verhalen moeten dus wel enigszins inspirerend zijn?

‘Ja… Maar ‘de brug was open’ vind ik op zichzelf ook een ongelooflijk interessant argument. Want dat is al heel oud. Hoe kan dat probleem nog steeds spelen?’

Anna Woltz interviewt van Heerden voor VN

Ik beschouw een cultuur als een samenhangend stelsel van oplossingen. Dat was historisch zo en dat is nog zo. De regulering van het bezit, de verhouding tussen de geslachten, de uitbanning van moord, pijn, verminking en leed, de opvoeding van de jeugd, het lot der zwakken, de verdeling van voedsel en macht waren de problemen waarvoor oplossingen moesten worden gezocht. Die problemen zijn waarschijnlijk (of eigenlijk wel zeker) universeel. De oplossingen zijn het niet. Die oplossingen waren vaak tijd- en plaatsgebonden. Maar om ze dwingend te maken werden ze tot metafysische norm verheven of van God gewild. Ze kregen om pragmatische redenen een eeuwigheidswaarde. Zeggen dat ze geopenbaard waren, bleek een deel van de oplossing. Omdat sommige oplossingen zichzelf overleven kunnen ze als oplossing en als waarde ter discussie komen te staan.

Van Heerden, Anton Constandse Lezing 2002 [pdf]

Jaap van Heerden op boeklog

De nieuwe geest van de keizer
Roger Penrose

[…] Er komt een tijd, zo willen de profeten van dit idee, dat de machines die wij bouwen intelligenter zijn dan wij. O ja? En wat dan nog?

Zelfs normaal te waarderen denkers, als Jaap van Heerden, hebben zich gestort op wat deze ontwikkeling dan zou betekenen. Daarbij opvallend vaak clichés uit de SF herhalend; die op zich weer gebaseerd zijn op ouderwetse spookverhalen. […]

boeklog 3 xi 2009

Fascinaties
Jaap van Heerden

[…] Prettiger heb ik het altijd gevonden als hij zulke problemen vanuit een heel ander gebied benaderde. In deze bundel gaat een essay over de onzin van dopingcontroles bij sporters, maar Van Heerden bedrijft dan bijvoorbeeld ineens literatuurkritiek om te verduidelijken wat hij bedoelt.

Gerard Reve dronk als een grenadier. […]

boeklog 1 xii 2010