boeklog ii: bekentenissen van een snelle lezer
Wat is lezen? Wat gebeurt er eigenlijk mentaal bij u tijdens het bekijken van deze zwarte letters op uw scherm?
In dit land is tien procent van de bevolking functioneel analfabeet. Zij kunnen misschien nog wel de woorden zien en herkennen, maar zijn vervolgens niet in staat de informatie daaruit te begrijpen. Dit toont aan dat er minstens twee processen een rol spelen bij lezen: herkenning en verwerking.
Zelf denk ik dat er minstens vier zaken meespelen bij de verwerking het gelezene:
- de aanwezige kennis en vaardigheden van de lezer;
- de structuur van de tekst;
- de gebruikte taal heeft invloed;
- en ook zijn er psychologische factoren; de status van een tekst weegt bijvoorbeeld mee bij de waardering.
Maar, misschien moet ik eerst nog iets meer benadrukken wat voor wonder het eigenlijk is dat die abstracte zwarte kriebeltjes op dat wit zo effectief informatie kunnen overdragen. Immers, het is nog niet eens zo heel lang zo dat stil kunnen lezen als een enorme mentale prestatie wordt gezien. Lezen was heel lang niets anders dan hardop lezen. Uit oude kloosterkronieken is wel bekend dat de schaarse monnik die de woorden niet luid hoefde uit te spreken als een zeer wijs man werd gezien.
Het vocaliseren van de woorden is dus belangrijk voor de herkenning, en helpt daarmee het begrip.
En ook ik vocaliseer. Het meest duidelijk is dat nog wel bij het lezen van woorden waarvan ik weet hoe de schrijver die zou uitspreken. Die klacht dat ik tegenwoordig alle kamerstukken van Justitie innerlijk met de stem van minister Donner hoor, is ook helemaal geen grap. Want, Donner praat dan zo veel trager dan ik zelf kan lezen.
Sterker nog, ook ik moet teksten weleens hardop lezen om te begrijpen wat er staat. Dat speelt dan vooral bij poëzie, omdat sommige gedichten op het oog geschreven worden, en andere veel meer op het oor.
Maar goed, als ik zeg met een kruissnelheid van duizend woorden per minuut te lezen. En dit zonder enige inspanning uren te kunnen volhouden. Wat betekent dat dan?
Vocaliseer ik nog? Lees ik alle woorden wel?
Ja, ook dan is er nog altijd een stem in me die opleest. Maar dan wel éen die zich tot de kernwoorden beperkt. Laat ik mijn lezen voor het gemak maar een woordenruis noemen, waarin alleen steeds de voor het begrip noodzakelijke zinsdelen even helder opklinken. Welke dat zijn, weet ik niet. Ik heb me er ook nooit bewust op getraind. Als klein jongetje las ik al snel, en dat is alleen maar verbeterd doordat mijn begrip van hoe teksten opgebouwd worden daarna nog zo veel toenam.
Ook als ik schrijf trouwens, is er die neiging me tot de kernzaken te beperken. Vooral in de stukjes op dit weblog, die in een keer achter elkaar ingetypt worden, is dat duidelijk. Zinnen missen werkwoorden. Een ook het lidwoord inzetten, lijkt mij vaak een wat overdreven luxe.
Ik kan trouwens nog aanmerkelijk sneller lezen dan die duizend woorden per minuut. Maar dat vergt dan wel absolute concentratie, en bovendien onmiddellijke verwerking van het gelezene. Dan worden de woorden van zo’n tekst ook niet meer gevocaliseerd, en gebruik ik vooral mijn vaardigheid om te herkennen hoe een tekst is opgebouwd om de belangrijkste alinea’s te spotten.
Als het dan om een onderwerp gaat waar ik meer van weet, lukt het me bovendien vrijwel meteen de meest opmerkelijk zinnen te signaleren. Dit is ook wel handig, voor een journalist.
Dat besef brengt me er wel toe al die cursussen snellezen een beetje belachelijk te vinden. Goed, de vaardigheid om 2.500 woorden per minuut te kunnen verwerken, is heel leuk. Maar met de tijdens het lezen ervaren kennis moet volgens mij meteen iets gebeuren, anders sijpelt die ook vrij snel weer weg.
Het is als met auto’s. Met hoge snelheid onderweg zijn lijkt misschien indrukwekkend, maar betekent niets als alleen belangrijk is wat er op de plaats van bestemming gebeurt. Als daar geen parkeerplaats is, maakt dat de rit zo zinloos.
Iets heel anders is de vraag of er een optimale leessnelheid bestaat voor literair proza, en of ik gewoon niet te snel lees. Dit probleem wordt onder meer een paar keer aangestipt door Herman de Coninck in zijn brievenboek. Hij, een dichter van huisuit, was gewend teksten van woord tot woord te lezen. Maar ontdekte daar sommige romans niet mee door te kunnen komen. Nee, die waren alleen te lezen als hij vele malen sneller ging.
Zijn aanbeveling was daarom ook om boeken een aanbevolen minimum leessnelheid aan bladzijden per uur mee te geven op de kaft.
De Amerikaan B.R. Myers worstelde er dan weer mee dat schrijvers een steeds onleesbaarder en pretentieuzer proza voortbrengen dat alleen bij snel lezen indruk maakt, en stelde daarom een lezersmanifest op.
Maar met zijn constateringen kom ik eigenlijk al op een ander onderwerp dat hier zeker ook nog eens aandacht verdient: namelijk de overdreven cult van het lezen. Of waarom bijvoorbeeld dyslexie een handicap heet te zijn, terwijl volgens mij niemand toch puur in tekst denkt.
[wordt vervolgd]
* Nu ik dan toch mijn boeklog publiekelijk onder de aandacht breng,
leek het me nodig daarbij enige begeleidende woorden te schrijven.
Andere afleveringen staan hier:
[x]#1099 fan zondag 27 februari 2005 @ 15:40:45
© eamelje.net 2001-2019. Alle rechten voorbehouden
4 kommentaren
eamelje.net op 27 februari 2005 @ 18:46:49
waarom denk je dat ik lees? Als oefening in bladomslaan?
Volgende keer: waarom de verwende snelle lezer juist meer van boeken genieten kan, omdat die alle rotzooi erin makkelijker ontwijkt.
sylans op 27 februari 2005 @ 20:46:50
ik bedoel doe je voelen dan ook zo snel.
is het gevoel verbonden aan het tempo van lezen.
een scene: je leest, de tranen komen, je voelt je helemaal opgaan. gaat dat ook in zo’n tempo?
Prins van Denemarken op 7 maart 2007 @ 21:27:38
Snellezers of veellezers krijgen regelmatig met hatelijkheden te maken, vaak ingegeven door afgunst. Ik hoef het u niet te vertellen. Helemaal erg wordt het blijkbaar wanneer je een vrouw bent. Eind september 2006 was er in België een relletje toen Gouden Uil-voorzitster Ruth Joos bekende makkelijk 80 pagina’s per uur te halen. Een van de iconen van het linksige schrijversgild, Erwin Mortier, meende zijn gram te moeten halen in een makkelijke column. Let ook op de scherpe counter van de eerste becommentariërende lezeres.
sylans op 27 februari 2005 @ 16:41:30
maar hoe zit het dan met voelen.
Voel je iets bij een ontroerende scene in een roman.
Huil je wel af en toe.
Of lachen?