Lichtenberg xiii

Lichtenberg xiii
Clive James

Boek van de zomer van 2008 wordt Cultural Amnesia van Clive James, zo veel is nu al duidelijk. Al klopt de aanduiding boek misschien niet helemaal. Met een dikte van 876 pagina’s is het eerder een bibliotheek.

Het is een ideaal boek om te lezen tijdens de saaie momenten van sportwedstrijden op televisie. Omdat het niet aan een stuk doorgelezen kan worden. Pauzes zijn nodig, om over de inhoud na te denken.

En er zal deze zomer geen gebrek aan pauzes zijn, zowel aan sportwedstrijden niet, als aan saaie momenten.

James heeft het boek opgezet als galerij van grote namen, maar wat me opvalt, is dat in zijn essays lang niet altijd ook over zo’n grootheid schrijft. Soms geeft slechts éen thema uit zijn of haar werk aanleiding tot een beschouwing over iets heel anders. Waarom het nuttig is om gedichten uit het hoofd te leren bijvoorbeeld, of hoe dat nu werkt, bij een krant, of op televisie. Bij de film.

Cultural Amnesia laat zien wat éen man in heel zijn werkzame leven aan ervaring heeft opgedaan, dat is er zo rijk aan.

Eigenlijk gaat dit hele boek erover wat nu goed schrijven is. Maar, omdat het bij goed schrijven niet alleen om de vorm gaat, klinkt impliciet ook de vraag door wat nu goed denken is.

Wat me dan opvalt is dat Clive James zijn essay over Georg Christoph Lichtenberg vrijwel steeds gebruikt om een paar van diens uitspraken te ontkrachten. [Het artikel in het boek is overigens vier keer zo lang als wat Slate online heeft staan.]

En dat begrijp ik niet zo goed. Het is wat raar een 18-eeuws schrijver op zijn gebruik van een woordje als kunst te pakken, terwijl dat woord toen een veel beperktere betekenis zal hebben gehad, als het voor ons heeft.