The Panda’s Thumb

Stephen Jay Gould famously wrote an essay about why a Panda looks to have six fingers, but hasn’t. But The Panda’s Thumb is more than just the titel of that essay. Right now, it also is a weblog for the defenders of the integrity of science.

Which is even interesting for people from countries where creationism and intelligent design are considered to be ridiculous by most. Although, in the Netherlands evolution theory isn’t a subject on the central final exams, as our Christian schools might object to that. And because it isn’t a subject for the exams, it also isn’t taught very often in our secondary education either.


Gould

The Unofficial Stephen Jay Gould Archive.

Gould op boeklog


I Have Landed
Stephen Jay Gould

[…] Typisch genoeg onthoud ik dan vooral weer de stukken met de vreemde trivia. Zoals dat het in Nazi-Duitsland ook beleid was om niet-inheemse gewassen uit te roeien.

En het zal mijn zieke geest zijn, maar ik bedenk dan meteen welke planten in het verzet moesten; en waar die konden onderduiken. […]

boeklog 1149


Dinosaur in a Haystack
Stephen Jay Gould

[…] Zo heet een van de laatste essays uit deze bundel ‘Ordering Nature by Budding and Full-Breasted Sexuality’. Daarin legt Gould heel elegant uit hoe het nu zit met die taxonomie in de biologie, door hierbij van éen simpele vraag uit te gaan. Waarom heten zoogdieren toch zoogdieren? Waarom heeft Linnaeus indertijd gekozen om dieren op een vrouwelijke karakteristiek te ordenen, terwijl biologen nu juist zo verzot zijn op mannelijke kwaliteiten… […]

boeklog 1173


A Devil’s Chaplain
Richard Dawkins

Ik lees weleens een boek, maar zelden een boek dat pas verschenen is. Daardoor kan ik dus nooit ergens over mee praten. En dat bevalt me wel. Behalve vorige week dan. Toen ik in een discussie verzeilde over de nieuwste van Richard Dawkins. The Greatest Show on Earth.

Mijn gesprekspartners waren nogal enthousiast over éen metafoor van Dawkins, omdat deze in het boek de domheid van de aanhangers van het ‘intelligent design’ vergelijkt met die van Holocaust-ontkenners. En ik deelde dat enthousiasme niet erg, zelfs al is de evolutietheorie niet af te doen als zo maar een mening.

Nu wordt The Greatest Show on Earth me op het moment al aangeboden voor nog maar € 9, dus aanschaf zal nog weleens volgen. Maar dat Dawkins die Holocaust-metafoor gebruikt, was me bekend zonder het boek te hoeven lezen. Hij deed dit al vele jaren eerder. En hij is er niet eens origineel mee. Ook advocaten van de ACLU en andere burgerrechtenorganisaties in de VS hebben deze vergelijking regelmatig getrokken in zaken die voor de rechter kwamen daar. Dit maakt het meteen begrijpelijker dat dergelijk grof geschut wordt ingezet, gezien de betekenis die alle openbaringen uit de Bijbel nog altijd hebben in het land.

Maar zoals ik al eerder schreef, helaas maakt die attentie voor de Amerikaanse markt, dat Dawkins wat makkelijk naar de roeptoeter grijpt, en drammerig wordt. Daardoor is hij vaak niet zo heel erg leesbaar meer. Terwijl ik hem toch al sinds de jaren tachtig volg, en veel verschuldigd ben.

Eens per jaar een boek van hem lezen, is inmiddels meer dan genoeg. En dan hoeft dat niet eens zijn nieuwste te zijn, gezien de vele overlappingen in Dawkin’s oeuvre, en de grote aandacht voor diens activiteiten in de massamedia. Ik las ditmaal A Devil’s Chaplain, en had daar om verschillende redenen wat gemengde gevoelens bij.

boeklog 24 ix 2009


Een schitterend ongeluk
Wim Kayzer (red.)

[…]

Kayzer: Wat was er gebeurd als de dinosaurussen niet waren uitgestorven.

Gould: Dan waren ze er waarschijnlijk nog. [124]

[…]

boeklog 16 vii 2010


Intuition Pumps | I & II
Daniel C. Dennett

Ooit tekende ik met gretigheid de woorden van Willem Frederik Hermans aan dat je weinig kunt met filosofie. Tenzij je tot die vreemde sekte van filosofen toe wilt treden.

Filosofische problemen zijn nutteloos, verwarrend, neerdrukkend en bloeduitzuigend voor wie niet van plan is zelf een filosoof te zijn, door zijn voorgangers te verkrachten of te vermoorden.

En mijn voornaamste eerste indruk van Dennett’s leerboek Intuition Pumps; and Other Tools for Thinking was er inderdaad éen van een traktaat over oorlogsvoering te lezen.

In het eerste hoofdstuk legt weliswaar Daniel C. Dennett uit dat er methoden bestaan om beter na te denken. En dat verrast me dan niet, want daarom werd dit boek in huis gehaald.

Maar in het tweede hoofdstuk worden dan kort twaalf technieken beschreven die lang niet altijd denktechnieken zijn, en er regelmatig eerder op neerkomen om vooral de denkfouten bij anderen te kunnen herkennen.

En, zijn dat dan wel allemaal denkfouten?

Wat op het ene moment onzuiver redeneren zijn kan, staat in een andere situatie voor mij eerder gelijk aan nuttig toegepaste retoriek. Dennett negeert bovendien voor het gemak dat de wapens die anderen kunnen inzetten om gelijk te krijgen, zelf ook te gebruiken zijn. Misschien is hij er zelf al evenmin vies van — ik vind hem immers altijd zo’n macho filosoof.

De goede verstaander weet dan ook beter, lijkt me. Die kent ook Schopenhauer’s 38 trucs om altijd gelijk te krijgen.

Het dozijn aan algemene denktechnieken Dennett noemde zijn:

  1. Maak fouten. Wie bang is om fouten te maken, komt nergens in het leven;
  2. Trek vergelijkingen door tot in hun uiterste consequenties. De kracht of zwakte van een idee blijkt doorgaans pas in de extremen;
  3. Ga in kritieken uit van de beste bedoelingen van de ander. Cabaret bedrijven door een valse voorstelling van zaken te geven, zegt nog het meest over jou;
  4. Sturgeon’s Law. 90% van alles is korstig opgedroogd sperma. Richt je op de 10% die wel de moeite van het onderzoeken waard is;
  5. Occam’s scheermes. Zoek het niet in extravagante verklaringen, als er simpeler mogelijkheden voorhanden zijn;
  6. Occam’s bezem. Veeg de feiten die in je betoog niet van pas komen niet onder het tapijt;
  7. Zoek gericht kritiek op van niveau. Je moeder en je vrienden zullen het namelijk zonder meer met je voorstelling van zaken eens zijn. Een lekenpubliek is al gauw onder de indruk;
  8. Spring eens uit het systeem. Hoe onmogelijk dat ook is. Maar herken hierdoor wat het systeem inhoudt;
  9. Bezondig je niet aan Stephen Jay Gould’s favoriete stijlfiguren. Gould had volgens Dennett de neiging om in tegenstellingen te schrijven die op de keper beschouwd geen complete tegenstellingen waren;
  10. Vanzelfsprekend is het gebruik van woorden als ‘vanzelfsprekend’ verboden. Bij anderen zijn ze gauw eens een waarschuwing dat er iets komt dat die ander waarschijnlijk niet bewijzen kon;
  11. Denk er eens over na, hebben retorische vragen nut?
  12. Leer schijnbaar diepe uitspraken herkennen, die zo vaag zijn dat ze helemaal niets zeggen.

God en Darwin
Stephen Jay Gould

[… ]Verzamelde zich dorps en daadkrachtig Amerika vervolgens nog weer politiek in de Tea Party, waardoor ook de onzin van dat ‘intelligent design’ ineens krachtiger steun kreeg dan ooit voorheen.

Dat Gould’s boek een wat matte indruk maakte op mij ligt dus niet aan de auteur. God en Darwin bleek allereerst een herinnering te brengen aan rustiger tijden. Toen er nog op een beschaafde manier van gedachten was te wisselen. Van voor dat zovelen het woord ook als zwaard zouden inzetten. […]

boeklog 12 i 2014